با پیشرفت تکنولوژی و توسعه سیستمهای رباتیک و هوش مصنوعی، صنعت تولید به مرحلهای جدید از خودکارسازی رسیده است. یکی از مهمترین تحولات در این حوزه، ظهور کارخانههای تاریک است؛ محیطهایی کاملاً خودکار که بدون نیاز به نیروی انسانی فعالیت میکنند و حتی به روشنایی نیز نیازی ندارند. این روند بهویژه در کشور چین با سرعت زیادی در حال گسترش است. در این مقاله، به بررسی مفهوم کارخانههای تاریک، مزایا و معایب آن، و نقش چین در پیشبرد این فناوری خواهیم پرداخت.
کارخانه تاریک چیست؟
کارخانههای تاریک که به نام “کارخانههای بدون چراغ” نیز شناخته میشوند، تأسیساتی کاملاً خودکار هستند که در آنها فرآیندهای تولید بهطور کامل توسط رباتها، هوش مصنوعی و دستگاههای متصل به اینترنت اشیا (IoT) کنترل میشود. این کارخانهها بهگونهای طراحی شدهاند که بدون هیچ مداخله انسانی، ۲۴ ساعته فعالیت کنند.
اصطلاح “تاریک” در این کارخانهها به این دلیل استفاده میشود که با حذف نیروی انسانی، نیازی به روشنایی محیط وجود ندارد. این مدل تولید، علاوه بر افزایش راندمان، هزینههای عملیاتی را کاهش داده و انعطافپذیری بیشتری برای صنایع ایجاد میکند. با این حال، این فناوری چالشهایی نیز به همراه دارد که در ادامه بررسی خواهیم کرد.
مزایا و معایب کارخانه های تاریک
رشد کارخانههای تاریک نتیجه چندین عامل کلیدی است که باعث شده صنایع مختلف به سمت اتوماسیون کامل حرکت کنند. مهمترین این مزایا عبارتاند از:
- افزایش بهرهوری و دقت: سیستمهای خودکار میتوانند با سرعت و دقت بیشتری نسبت به نیروی انسانی کار کنند، در نتیجه خطاهای تولید کاهش مییابد و بهرهوری افزایش مییابد.
- کاهش هزینههای عملیاتی: حذف نیروی انسانی هزینههایی نظیر حقوق و دستمزد، مزایا، و حتی هزینههای ایمنی محیط کار را بهشدت کاهش میدهد.
- تولید مداوم بدون توقف: رباتها نیازی به استراحت، تعطیلات یا خواب ندارند، بنابراین تولید میتواند بهصورت شبانهروزی و بدون وقفه ادامه یابد.
- افزایش ایمنی محیط کار: در صنایعی که دارای شرایط کاری خطرناک هستند، استفاده از رباتها میتواند میزان آسیبهای شغلی را به حداقل برساند.
- انعطافپذیری در تولید: کارخانههای هوشمند میتوانند بهسرعت با تغییرات بازار سازگار شوند و بدون نیاز به آموزش گسترده، تغییرات لازم در خط تولید را اعمال کنند.
معایب و چالش های کارخانه های تاریک
با وجود مزایای قابل توجه، کارخانههای تاریک چالشهایی نیز به همراه دارند که شامل موارد زیر میشوند:
- هزینه بالای راهاندازی: ایجاد یک کارخانه کاملاً خودکار نیازمند سرمایهگذاری سنگین در حوزه رباتیک، هوش مصنوعی و زیرساختهای دیجیتال است.
- از بین رفتن فرصتهای شغلی: حذف نیروی انسانی از کارخانهها میتواند منجر به افزایش نرخ بیکاری و ایجاد چالشهای اجتماعی و اقتصادی شود.
- مشکلات فنی و نیاز به نگهداری مداوم: سیستمهای خودکار به نگهداری و نظارت دائمی نیاز دارند و یک نقص فنی میتواند کل فرآیند تولید را متوقف کند.
- تهدیدات امنیت سایبری: کارخانههای متصل به اینترنت اشیا و هوش مصنوعی در برابر حملات سایبری آسیبپذیر هستند و احتمال سرقت دادهها یا اختلال در سیستمها وجود دارد.
کارخانه های تاریک در چین
چین بهعنوان یکی از کشورهای پیشرو در عرصه اتوماسیون صنعتی، سرمایهگذاری گستردهای در توسعه کارخانههای تاریک انجام داده است. یکی از مهمترین مراکز صنعتی چین که این فناوری در آن رواج دارد، شهر دونگوان (Dongguan) است. این شهر از سال ۲۰۱۵ شاهد جایگزینی هزاران کارگر با رباتها بوده است.
دونگوان یکی از قطبهای صنعتی چین محسوب میشود و نیروی کار این منطقه عمدتاً از مهاجران داخلی تشکیل شده است. اما با رشد کارخانههای تاریک، بسیاری از کارگران مجبور به ترک این شهر و بازگشت به زادگاه خود شدهاند.
بااینحال، این فناوری تأثیر مثبتی بر اقتصاد چین داشته است. استان گوانگدونگ، که دونگوان یکی از شهرهای مهم آن است، با استفاده از این فناوری توانسته تولید ناخالص داخلی خود را به بیش از ۱.۲ تریلیون دلار برساند. این استان اکنون یکی از مهمترین مراکز تولید کالاهای الکترونیکی در جهان محسوب میشود.
کدام شرکت ها کارخانه های تاریک دارند؟
چندین شرکت بزرگ و بینالمللی به سمت راهاندازی کارخانههای تاریک حرکت کردهاند. برخی از برجستهترین آنها عبارتاند از:
- شرکت Fanuc ژاپن: یکی از اولین و مشهورترین کارخانههای تاریک جهان متعلق به شرکت Fanuc است. در این کارخانه، بازوهای رباتیک بهطور کاملاً خودکار تولید میشوند، به این معنا که رباتها بدون دخالت انسان، رباتهای جدید میسازند.
- شرکت زیمنس آلمان: این شرکت در زمینه تولید قطعات الکترونیکی از کارخانههای کاملاً خودکار استفاده میکند.
- تسلا: این شرکت به سمت اتوماسیون پیش میرود، اما هنوز نیاز به نظارت انسانی در فرآیند تولید خود دارد. هدف نهایی تسلا ایجاد کارخانههایی کاملاً خودکار در آینده است.
- آدیداس: این برند مشهور کفش، از کارخانههایی تحت عنوان “Speedfactories” در آلمان و آمریکا استفاده میکند که با کمک رباتها و هوش مصنوعی، تولید کفشهای ورزشی را بدون دخالت انسان انجام میدهند.
- شیائومی چین: این شرکت اخیراً از افتتاح کارخانه جدیدی در پکن خبر داده که میتواند ۲۴ ساعته و بدون هیچ نیروی انسانی گوشیهای هوشمند تولید کند.
آینده کارخانه های تاریک؛ تحول یا جایگزینی کامل؟
اگرچه کارخانههای تاریک در حال گسترش هستند، اما نمیتوان با قطعیت گفت که تمام خطوط تولید در آینده به این مدل تبدیل خواهند شد. برخی از کارشناسان معتقدند که مدلهای ترکیبی، شامل ترکیب نیروی انسانی و رباتیک، گزینه بهتری برای آینده صنعت هستند.
بخشهایی مانند خودروسازی و تولید قطعات الکترونیکی احتمالاً بهطور گستردهتری از این فناوری بهره خواهند برد، اما صنایعی که نیاز به سفارشیسازی و مهارت انسانی دارند، همچنان به نیروی کار انسانی وابسته خواهند ماند.
علاوه بر این، دولتها و کسبوکارها باید به چالشهای اخلاقی و اجتماعی ناشی از اتوماسیون توجه کنند. برنامههایی برای ارتقای مهارتهای نیروی انسانی، ایجاد فرصتهای شغلی جدید و تدوین قوانین مناسب برای نظارت بر این سیستمها ضروری خواهد بود تا اطمینان حاصل شود که اتوماسیون به نفع کل جامعه است.
جمع بندی
کارخانههای تاریک نماد آیندهای هستند که در آن رباتها و هوش مصنوعی کنترل کامل فرآیندهای تولید را بر عهده میگیرند. این مدل تولید، مزایای زیادی از جمله کاهش هزینهها، افزایش بهرهوری و بهبود ایمنی دارد، اما در عین حال چالشهایی مانند از بین رفتن فرصتهای شغلی و تهدیدات امنیتی را نیز به همراه دارد. چین یکی از پیشروترین کشورها در این زمینه است و شرکتهای بزرگی در سراسر جهان به سمت این فناوری حرکت کردهاند. بااینحال، آینده این صنعت همچنان در هالهای از ابهام است و شاید مدلهای ترکیبی بین نیروی انسانی و رباتها راهکار بهتری برای تداوم رشد صنعت باشد.