در ایران، استفاده از سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک بدون مجوز به عنوان یکی از مسائل حقوقی و امنیتی مطرح شده است. این اقدام در پی تلاش‌های گسترده‌تری برای نظارت بر فناوری‌های ارتباطی خارجی در کشور صورت گرفته است. در این مقاله، به جزئیات مربوط به این قوانین و مجازات‌های مرتبط پرداخته شده و مشخص می‌شود که چگونه دولت ایران به دنبال افزایش نظارت و کنترل بر استفاده از اینترنت ماهواره‌ای است.
تصویب قانون منع استفاده از استارلینک در ایران
در تاریخ ۸ تیرماه ۱۴۰۴، مجلس شورای اسلامی ایران قانونی را تصویب کرد که استفاده، خرید، فروش، واردات و نگهداری تجهیزات ارتباطی اینترنتی بدون مجوز، از جمله سرویس استارلینک، را ممنوع اعلام می‌کند. این قانون تحت عنوان “طرح تشدید مجازات جاسوسان و همکاری‌کنندگان با دولت‌های خارجی” قرار گرفته است. هدف از این قانون، جلوگیری از استفاده غیرمجاز از فناوری‌های ارتباطی خارجی و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده احتمالی در فعالیت‌های جاسوسی است.
در حالی که این قانون پیش از این به شورای نگهبان ارسال شده بود، اصلاحات جدید اعمال شده در ۲۲ تیرماه ۱۴۰۴ بیشتر به موضوع جاسوسی و همکاری با دولت‌های خارجی پرداخته است و تغییری در ماده مرتبط با اینترنت ماهواره‌ای نخواهد داشت. با توجه به این تغییرات، تنها پس از تایید نهایی شورای نگهبان، این طرح به قانون تبدیل خواهد شد.
دلایل تصویب قانون منع استفاده از استارلینک
این قانون در حالی تصویب شد که ایران در دوره‌ای از جنگ ۱۲ روزه با مشکلات جدی اینترنت مواجه بود. در این زمان، اینترنت کشور به صورت محدود و تنها از طریق سایت‌های داخلی در دسترس بود، اما اینترنت ماهواره‌ای استارلینک برای برخی از کاربران در دسترس قرار گرفت. استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، به‌ویژه سرویس استارلینک، به دلیل عدم وابستگی به زیرساخت‌های محلی، در میان کاربران ایرانی که به دنبال دور زدن فیلترینگ بودند، محبوبیت پیدا کرد. تخمین‌ها نشان می‌دهند که استارلینک در ایران حدود صد هزار کاربر دارد.
در پی این شرایط، دولت ایران تصمیم گرفت قانونی برای نظارت بیشتر بر فناوری‌های ارتباطی خارجی تصویب کند تا از استفاده‌های غیرقانونی و بی‌نظمی‌های احتمالی جلوگیری نماید. این قانون به‌ویژه در زمینه نظارت بر فعالیت‌های اینترنتی خارجی در ایران، گام‌های جدیدی را مطرح کرده است.
مجازات های استفاده غیرقانونی از استارلینک
بر اساس ماده ۵ قانون جدید، استفاده، خرید، فروش، واردات و نگهداری تجهیزات ارتباطی اینترنتی بدون مجوز از جمله استارلینک، جرم محسوب شده و مجازات حبس تعزیری درجه ۶ (۶ ماه تا ۳ سال حبس) برای آن در نظر گرفته شده است. این اقدامات به‌عنوان اختلال در امنیت کشور در نظر گرفته می‌شوند و تنها در صورت داشتن مجوز و رعایت ملاحظات امنیتی و دفاعی، استفاده از این تجهیزات مجاز است.
علاوه بر این، طبق ماده ۶ این قانون، اگر افراد در زمان جنگ یا شرایط امنیتی و نظامی (طبق تشخیص شورای عالی امنیت ملی) از این تجهیزات استفاده کنند، مجازات حبس آن‌ها به درجه ۳ افزایش یافته و ممکن است به ۱۰ تا ۱۵ سال حبس منجر شود. همچنین، اگر فردی بیش از ۱۰ دستگاه از این تجهیزات را برای مقابله با نظام وارد یا توزیع کند، مجازات سنگین‌تری در انتظار او خواهد بود.
روند اخذ مجوز برای استفاده از استارلینک
در قانون جدید، اشاره شده است که برای استفاده از تجهیزات ارتباطی اینترنتی مانند استارلینک، اخذ مجوز الزامی است. این مجوزها باید توسط مراجع قانونی صادر شوند، اما به دلیل فقدان چارچوب قانونی مشخص در حال حاضر، دریافت مجوز برای استفاده از استارلینک عملاً غیرممکن است. همچنین واردکنندگان و توزیع‌کنندگان تجهیزات استارلینک نیز موظف به دریافت مجوز هستند، اما این فرایند هنوز به‌طور رسمی تعریف نشده است.
با توجه به این وضعیت، فعال شدن استارلینک در ایران همچنان غیررسمی و از طریق سرویس رومینگ جهانی (Starlink Roam) انجام می‌شود. این مسئله باعث پیچیدگی‌هایی در روند قانونی استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در ایران شده است و همچنان باید منتظر راهکارهای قانونی مشخص برای اعطای مجوز باشیم.
موضع ایران در قبال استارلینک
قبل از تصویب این قانون، ایران در چندین نوبت از استارلینک در مجامع بین‌المللی شکایت کرده است. در سال‌های اخیر، ایران در تلاش بوده است تا از اسپیس‌اکس، شرکت ارائه‌دهنده استارلینک، بخواهد که برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای در ایران، مجوزهای لازم را از رگولاتوری این کشور دریافت کند. به‌ویژه در سال ۱۴۰۲، وزارت ارتباطات ایران اعلام کرد که اسپیس‌اکس باید با جمهوری اسلامی ایران همکاری کند و خدمات خود را مطابق با قوانین کشور ارائه دهد.
این اقدامات همچنان ادامه دارد و ایران در تاریخ ۲ تیرماه ۱۴۰۴ مجدداً شکایتی علیه استارلینک در اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) مطرح کرد. این شکایت به‌ویژه بر نقض مقررات ارتباطات رادیویی و عدم دریافت مجوز از سوی استارلینک در ایران متمرکز است. ایران خواستار توقف فعالیت‌های غیرقانونی استارلینک و رعایت ضوابط داخلی کشور است.
نتیجه گیری
با تصویب قانون جدید، استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران به موضوعی حقوقی و امنیتی تبدیل شده است. این قانون نه تنها به‌دنبال ایجاد نظارت بیشتر بر فناوری‌های ارتباطی خارجی است، بلکه هدف آن جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده احتمالی و تهدید امنیتی است. به‌ویژه با توجه به عدم امکان دریافت مجوز به‌طور رسمی و فعالیت غیررسمی استارلینک در ایران، باید منتظر تعیین چارچوب‌های قانونی برای استفاده از این سرویس بود.