امروزه بیشتر ارتباطات روزمره ما از طریق شبکه‌های تلفن همراه و اینترنت انجام می‌شود. با این حال، همیشه نمی‌توان به این بسترهای ارتباطی اطمینان کرد. شرایط اضطراری مانند زلزله، سیل، طوفان، جنگ یا حتی اختلالات سراسری در شبکه اینترنت، می‌توانند ارتباط افراد را به طور کامل مختل کنند. در چنین موقعیت‌هایی، وجود ابزارهای جایگزین برای حفظ ارتباط میان افراد اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
خوشبختانه اپلیکیشن‌هایی وجود دارند که بدون نیاز به اینترنت یا سیگنال تلفن همراه، و با استفاده از فناوری‌هایی مانند بلوتوث، وای‌فای دایرکت و شبکه‌های مش، امکان برقراری ارتباط را فراهم می‌کنند. در این مقاله با تعدادی از این اپلیکیشن‌ها آشنا می‌شویم که می‌توانند در شرایط بحرانی، نقش حیاتی ایفا کنند.
بریج فای (Bridgefy)
Bridgefy یکی از محبوب‌ترین اپلیکیشن‌های پیام‌رسان آفلاین است که برای مواقع اضطراری و عدم دسترسی به شبکه طراحی شده است. این اپلیکیشن با استفاده از فناوری بلوتوث، پیام‌ها را در شعاع حدود ۱۰۰ متر منتقل می‌کند و در صورت وجود کاربران دیگر در همان محدوده، پیام‌ها را به‌صورت زنجیره‌ای تا مقصد نهایی می‌رساند.
این عملکرد که به آن “شبکه مش” یا Mesh Network گفته می‌شود، باعث می‌شود در مناطقی با تراکم کاربران بالا مانند کمپ‌ها، راه‌پیمایی‌ها یا محوطه‌های آسیب‌دیده، امکان ارسال و دریافت پیام‌ها تا فواصل طولانی فراهم شود. رابط کاربری ساده و شبیه به پیام‌رسان‌های رایج، کار با این اپلیکیشن را برای همه‌ی کاربران آسان کرده است. پیام‌ها به صورت رمزنگاری‌شده منتقل می‌شوند و امنیت ارتباطات حفظ می‌شود. نسخه‌ی اندروید و آی‌اواس این اپلیکیشن در دسترس است. توجه داشته باشید که برای ارسال پیام، طرف مقابل نیز باید این اپلیکیشن را نصب کرده باشد.
فایر چت (FireChat)
FireChat یکی از نخستین پیام‌رسان‌هایی بود که قابلیت گفت‌و‌گو بدون اینترنت را به صورت عمومی معرفی کرد. این اپلیکیشن بر پایه‌ی فناوری بلوتوث و وای‌فای دایرکت فعالیت می‌کند و می‌تواند از طریق اتصال غیرمستقیم میان دستگاه‌ها، پیام‌ها را منتقل کند.
اپلیکیشن FireChat در بحران‌هایی مانند زلزله‌ها یا اجتماعات بزرگ بسیار مورد استفاده قرار گرفت. یکی از ویژگی‌های خاص این اپ، قابلیت ارسال پیام در محیط‌های بسته و بدون آنتن است. با این حال، پیام‌ها به صورت عمومی قابل مشاهده هستند و امنیت در این برنامه نسبتاً پایین است. همچنین توسعه‌ی این اپلیکیشن در سال‌های اخیر متوقف شده، اما نسخه‌های موجود هنوز هم در بسیاری از موقعیت‌های خاص کارایی دارند.
بریر (Briar)
Briar اپلیکیشنی منبع‌باز و بسیار امن است که برای ارتباط مستقیم بین کاربران بدون نیاز به اینترنت طراحی شده است. این برنامه از فناوری همتا به همتا بهره می‌برد و با استفاده از بلوتوث و وای‌فای دایرکت، پیام‌ها را میان کاربران منتقل می‌کند.
برخلاف بیشتر پیام‌رسان‌ها، Briar به هیچ سرور مرکزی وابسته نیست و نیازی به شماره تلفن یا حساب کاربری برای ثبت‌نام ندارد. تمامی پیام‌ها در این اپلیکیشن به صورت سرتاسری رمزنگاری می‌شوند و هیچ اطلاعاتی روی فضای ابری یا سرور ذخیره نمی‌شود. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند Briar به گزینه‌ای ایده‌آل برای فعالان اجتماعی، خبرنگاران و کاربران در مناطق تحت سانسور تبدیل شود. تنها محدودیت این اپلیکیشن، عدم پشتیبانی از سیستم‌عامل آی‌اواس است.
زلو (Zello)
Zello اپلیکیشنی است که عملکردی شبیه به واکی‌تاکی دیجیتال دارد. اگرچه این برنامه برای کارکرد کامل نیاز به اتصال اینترنت دارد، اما در محیط‌هایی که وای‌فای محلی برقرار است، بدون نیاز به اینترنت نیز قابل استفاده است.
کاربران می‌توانند با متصل شدن به یک شبکه‌ی وای‌فای محلی، به صورت صوتی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. کیفیت صدا در این اپ بالا بوده و تأخیر کمی در ارسال پیام‌های صوتی وجود دارد. Zello به‌طور گسترده توسط نیروهای امدادی، داوطلبان، تیم‌های جست‌وجو و نجات در سراسر دنیا استفاده می‌شود. برای استفاده‌ی صحیح از این برنامه در حالت آفلاین، باید ابتدا یک شبکه‌ی داخلی یا لوکال راه‌اندازی و دستگاه‌های مورد نظر را به آن متصل کرد.
هشت مش (Hushmesh)
Hushmesh اپلیکیشنی نسبتاً جدید در حوزه‌ی ارتباطات امن بدون اینترنت است که بر پایه‌ی فناوری مش طراحی شده است. این برنامه نه‌تنها قابلیت ارسال پیام به صورت آفلاین را دارد، بلکه با استفاده از رمزنگاری پیشرفته، امنیت داده‌ها را تضمین می‌کند.
در شرایطی که زیرساخت‌های ارتباطی از بین رفته‌اند، Hushmesh می‌تواند به عنوان یک راهکار مطمئن برای برقراری ارتباط میان گروه‌های امدادی یا افراد در یک منطقه خاص استفاده شود. این اپلیکیشن همچنان در حال توسعه است، اما نسخه‌های اولیه‌ی آن برای سیستم‌عامل اندروید در دسترس قرار گرفته‌اند.
سایلنت فون (Silent Phone)
Silent Phone اپلیکیشنی است که تمرکز آن بر امنیت بالا و محافظت از حریم خصوصی کاربران است. اگرچه این برنامه معمولاً نیاز به اینترنت دارد، اما در شبکه‌های داخلی یا VPNهای محلی نیز قابل استفاده است و در شرایط خاص می‌تواند به عنوان ابزار پشتیبان ارتباطی استفاده شود.
Silent Phone توسط شرکت Silent Circle توسعه یافته و عمدتاً برای مکالمات رمزنگاری‌شده، ارسال فایل‌های محرمانه و گفت‌و‌گوی متنی امن استفاده می‌شود. این برنامه بیشتر در میان کاربران حرفه‌ای، روزنامه‌نگاران و کارکنان دولتی کاربرد دارد.
وینکلینک (Winlink)
Winlink یک سیستم ارتباطی پیشرفته است که معمولاً توسط اپراتورهای رادیویی (هام رادیو) و سازمان‌های امداد و نجات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم امکان ارسال پیام‌های ایمیلی از طریق فرکانس‌های رادیویی و بدون نیاز به اینترنت را فراهم می‌کند.
اگرچه Winlink به عنوان اپلیکیشن موبایلی رایج نیست، اما در صورت داشتن تجهیزات لازم، می‌تواند جایگزینی مناسب برای ارتباط در شرایط بحرانی باشد. این سیستم برای انتقال اطلاعات حیاتی مانند موقعیت مکانی، وضعیت سلامت و درخواست‌های اضطراری کاربرد فراوانی دارد.
نتیجه گیری
قطع اینترنت یا آنتن تلفن همراه می‌تواند در شرایط بحرانی به یک تهدید جدی تبدیل شود. استفاده از اپلیکیشن‌هایی که قابلیت ارتباط بدون شبکه را دارند، می‌تواند به نجات جان افراد کمک کند یا حداقل ارتباط مؤثر میان اعضای یک خانواده یا گروه را حفظ کند. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که احتمال وقوع حوادث طبیعی وجود دارد یا به سفرهای ماجراجویانه می‌روید، بهتر است از قبل یکی یا چند مورد از این اپلیکیشن‌ها را روی گوشی خود نصب کرده و نحوه‌ی استفاده از آن‌ها را یاد بگیرید.
آینده‌ی ارتباطات، به خصوص در شرایط بحرانی، به راهکارهای خلاقانه و مستقل از زیرساخت‌های سنتی وابسته است. اپلیکیشن‌های معرفی‌شده در این مقاله، تنها بخشی از این راهکارهای نوآورانه هستند.